این نوع از شیر آلات صنعتی فقط به یک جهت جریان اجازه داده و جهت دیگر را مسدود می کند.عملکرد این نوع شیر صنعتی مشابه وزنه است و به این ترتیب نامگذری شده است. عملکرد شیر وزنه ای به این صورت است که وقتی جریان مایع به یک سمت حرکت می کند،وزنه تحت تاثیر این جریان بالا می رود و از طریق شیر به جریان اجازه عبور می دهد.اما هنگام حرکت جریان در جهت مخالف ، وزنه به شیرفشار آورده آنرا مسدود می کند.مزیت استفاده از این شیرها در این است که از بازگشت جریان مایع به سمت قبل و ورود مایعات به سیستم‌هایی که نباید به طرف عکس آنها حرکت کنند،جلوگیری می کنند.برای مثال این شیر ها در سیستم های آبرسانی برای جلوگیری از بازگشت آب کثیف به سمت شبکه آب تمیز کننده، به کار می روند. بطور کلی شیرهای یحکطرفه وزنه ای مزایای زیادی دارند از جمله این مزیت ها:
| جلوگیری از برگشت جریان | شیر یکطرفه وزنه ای مانع ورود جریان مایع به سمت مخالف می شود. |
| کارایی بالا | این شیر ها به دلیل ساختار ساده و قابلیت کنترل جریان در یک جهت، کارایی بالایی دارند و معمولا نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری آنها وجود دارد. |
| عدم نیاز به نیرو برقی | عملکرد این شیر ها معمولا براساس جریان مایع و وزنه‌ای که در واکنش به این جریان عمل می‌کند، می باشد.همین امر باعث عدم نیاز به نیروی برقی وابسته برای کنترل شیر می شود. |
| استفاده در شرایط مختلف | کاربرد این شیر ها در شراطی مختلف به دلیل به دلیل ساختار ساده و عملکرد مطلوب یکی از ویژگی ها و مزیت های آنها محسوب می شود. |
| کنترل جریان مطمئن | یکی دیگر از مزیت های این شیر ها کنترل دقیق جریان است که سبب ممانعت از عبور جریان در جهت مخالف می شود.همین امر موجب ایمنی و کارای سیستم می شود. |
دستور العمل شیر یکطرفه وزنه ای
حمل و انبارداری:
- بطور معمول شیر متناسب با ابعاد و وزن آن بسته بندی و محکم می شود تا در مقابل شـرایط جـوی و آسـیب هـای احتمـالی محفوظ بماند.
- ابزار مورد نیاز جهت جابجایی و حمل شامل تسمه، کابل یا سیم بکسل باید متناسب با وزن شیر که در جدول های موجـود در کاتالوگ میراب مشخص شده انتخاب گردد.
- در زمان جابجایی شیر حفظ فواصل جانبی مناسب از شیر جهت جلوگیری از آسیب فردی الزامی می باشد.
- از بستن تسمه یا کابل به سوراخهای فلنج شیر خودداری و در عوض تسمه را به بدنه شیر متصل نمایید.
- شیر باید در محیط ختک با تهویه مناسب و به دور از حرارت و تابش مستقیم نـور خورشـید نگهـداری و انبـار شـود. در غیـر اینصورت الستیک آب بندی شیر که از جنس االستومر است انعطاف پذیری خود را به مرور از دسـت داده و عملکـرد مناسـب جهت آب بندی ناواهد داشت. دمای محل نگهداری شیر می تواند بین 20 -تا 50 + درجه سانتیگراد باشد. در صورتیکه دمـای محل نگهداری شیر زیر صفر درجه باشد الزم است قبل از نصب شیر در خط دمای بدنه آن به 5 +درجه سانتیگراد برسد.
- درپوش هایی که برای محافظت از فلنج و روزه های شیر تعبیه شده است نباید تا قبل از آمـاده کـردن شـیر جهـت نصـب بـاز شوند.
- از قرار دادن هر شیء اضافه مستقیما روی شیر خودداری شود.
- انبار کردن شیرها روی زمین )تماس مستقیم بدنه با سطح زمین( توصیه نمی شود. بهتر است در قفسـه یـا روی پالـت چـوبی نگهداری گردد تا پوشش رنگ فلنجها نیز محافظت گردد.
- حمل شیرها بایستی با احتیاط انجام شود و از زمین خوردگی و وارد شدن ضربه به شیر جلوگیری گردد.
- حمل شیرها بایستی توسط جرثقیل و لیفتراک انجام شود و به هیچ عنوان از سایر وسایل نقلیه سـنگین غیرمجـاز ماننـد بیـل مکانیکی برای این منظور استفاده نشود.
نصب و راه اندازی:
شرایط محل نصب شیر
- فضای کافی برای نصب، نگهداری، تعمیرات و بازرسی عملکرد شیر در نظر گرفته شود.
- توصیه می گردد شیر حداقل در فاصله 3 تا 4 برابر قطر خط لوله از محل نصب زانویی، سه راهی و صافی نصب شود.
- بستر قرارگیری شیر باید مناسب و ایمن باشد.
- در زمان نصب و تعمیرات شیر بایستی محل نصب دارای نور کافی و مناسب باشد.
- لوله ها باید دارای ساپورت مناسب باشد تا نیروی اضافی به شیر وارد نشود.
- شیر نباید در موقعیتی نصب شود که در معرض نیرو و ارتعاشات خارجی قرار داشته باشد.
- در صورتیکه شیر در فضای آزاد نصب می شود بایستی در برابر تاثیرات مستقیم جوی محافظت گردد.
آماده سازی برای نصب:
نصب و راه اندازی شیر بایستی توسط افراد با صلاحیت و با تجربه انجام گیرد.قبل از شروع به عملیات نصب شیر لازم است خط لوله از سیال تخلیه و داخل لوله بازرسی و تمیز گردد.
- روکش بسته بندی را از شیر جدا نمایید.
- اجزاء داخلی شیر از جمله سطوح آب بندی بدنه و زبانه بازرسی و تمیزکاری شوند بنحوی که هیچگونه رنگ یا آلودگی و گرد و خاک روی این قسمتها نباشد. اگر از هرگونه حالل برای تمیزکاری استفاده می شود باید اطمینان داشته باشید که آسـیبی بـه این اجزاء وارد نمی شود.
- تحت هیچ شرایطی نباید فشار استاتیک سیستم از فشار نامی شیر بیشتر شود.
- قبل از نصب، از انطباق فلنج های متقابل خط لوله با فلنج های شیر اطمینان حاصل گردد.
- از پایه های فلنج شیر فقط برای تحمل وزن شیر استفاده شود. اعمال بار اضافی به بدنه شیر مجاز نمی باشد.
- برای سهولت نصب شیر، فاصله بین فلنج های لوله باید حدود 20 میلیمتر بیشتر از اندازه فلنج تا فلنج شیر باشد.
- این فاصله توسط اتصاالت قابل پیاده قابل تنظیم می باشد.
- استفاده از واشر آب بندی از نوع الستیکی منجید دار توصیه می گردد.
- واشرهای آب بندی نباید دارای خراش یا هرگونه عیبی باشند.
- قبل از نصب یکبار دریچه شیر باز و بسته نمایید تا از عملکرد صحیح آن مطمئن شوید.
- دقت شود لوله های دو طرف شیر با یکدیگر هم محور باشند. در صورت عدم هم محوری لوله ها بارهای وارده به بدنـه و فلـنج شیر موجب ایجاد تنش و آسیب دیدگی می گردد.
- اگر عملیاتی مانند رنگ آمیزی، بنایی و .. در نزدیکی شیر انجام می شود الزم است با کاور مناسب شیر را بپوشانیم.
- گشتاور مناسب برای سفت کردن پیچها باید متناسب با نوع و جنس پیچ و مهره و طبق استاندارد اعمال گردد.
- هرگونه عملیات جوشکاری باید قبل از نصب شیر به خط لوله انجام شده باشد تا از آسـیب دیـدگی آب بنـدها و پوشـش شـیر جلوگیری شود.
پس از اتمام عملیات جوشکاری تمامی گل جوشها و آلودگی ها باید تمیز و پاکسازی گردد.
مراحل نصب و بهره برداری:
- -شیر بایستی به نحوی در خط لوله قرار داده شود که فلش روی بدنه در جهت حرکت سیال باشد.
- -واشر آب بندی را روی سطح فلنج شیر قرار داده و با کمی چسب موقعیت آنرا محکم کنید.
- -شیر را بین دو فلنج خط لوله قرار داده و چند پیچ با طول مناسب را از سوراخهای پایینی فلنج عبور دهید و کمی سفت کنید.
- -سایر پیچ ها را عبور داده و مهره آنها را کمی سفت کنید در نهایت پیچها را بصورت ضربدری سفت نمایید. مقدار بیرون زدگی انتهای تمامی پیچها بایستی تقریبا یکسان باشد.
- -آچارهای مخصوص لوله و آچار با لبه های تخت استفاده نمایید.
- -پس از نصب کامل شیر مطابق دستور العمل های بهره برداری از خطوط آبرسانی ، خط لوله را شستوشو دهید.
- -شیر باید به راحتی باز و بسته شود. در زمان تست صحت عملکرد وزنه به هیچ عنوان آنرا یکباره رها نکنید.
- با جابجا نمودن موقعیت وزنه روی اهرم می توان سرعت باز و بسته شدن شیر را تنظیم نمود.
- دو عدد پیچ آلن روی وزنه جهت اتصال قطعات تشکیل دهنده آن به یکدیگر و دو عدد پیچ آلن دیگر جهت تغییر موقعیت وزنه روی اهرم بکار میروند. با شل کردن پیچها، جابجایی وزنه روی اهرم و تنظیم بسته شدن شیر امکانپذیر میباشد.
- -بصورت عمومی وزنه بایستی به نحوی تنظیم شود که در شرایط عادی قادر به بستن شیر باشد. شیر در این زمان آمـاده بهـره برداری می باشد.
نگهداری:
- در صورتیکه شیرآالت بطور صحیح انتخاب و نصب شده باشند و نگهداری و تعمیرات آنها طبق برنامه و دستورالعمل ارائه شـده انجام پذیرد، عمر مفید شیر و تجهیزات مربوط به آن افزایش خواهد یافت.
- الزم است تنظیم برنامه بازرسی از شیر و تجهیزات مربوط و اجرای منظم آن در دستور کار بهره بردار قرار گیرد.
- شیرهای یکطرفه وزنه ای نیاز به نگهداری و سرویس زیادی ندارند و صرفا بازدیدهای دوره ای بایستی انجام گیرد. میزان و سرعت خرابی قطعات قابل تعویض شیر بستگی به نوع و شرایط سیال عبوری دارد.
- در شرایطی که شیر بصورت مستغرق نصب می شود احتمال خوردگی بیشتر بوده و الزم است نگهداری و تعمیرات متناسب بـا این شرایط انجام گردد
- سطوح داخلی و خارجی شیر با رنگ اپوکسی پودری به روش الکترواستاتیک پوشـش داده شـده و مقاومـت بـالایی در مقابـل خوردگی دارد. در صورت نیاز به ترمیم، رنگ اپوکسی با رال رنگ 5005 استفاده گردد.
تعویض قطعات یدکی:
- سرویس شیر و تعویض قطعات یدکی بایستی توسط افراد با صالحیت و با تجربه انجام گردد.
- توصیه می شود از وسایل و تجهیزات ایمنی الزم در هنگام انجام تعمیرات و تعویض قطعات یدکی شیر استفاده شود.
- قبل از انجام هرگونه تعمیرات، الزم است فشار خط لوله تخلیه گردد. تا زمانیکه شیر تحت فشار سیال است باز کـردن درپـوش مجاز نخواهد بود. همچنین کوپلینگ و اتصاالت نیز نباید در شرایط تحت فشار باز شوند.
- پس از اتمام سرویس و تعمیرات و قبل از راه اندازی مجدد خط، بایستی تمامی اتصاالت بازرسی و محکم شوند.
- قطعات یدکی مستهلک شونده شیر که غالبا قطعات الستیکی می باشند بایستی طبق برنامه مدون مورد بازرسی و تعویض قرار گیرند. زمان تعویض این قطعات به نوع سیال، شرایط سرویس و محیط بهره برداری بستگی دارد. در شرایط نرمـال و بـرای آب خام و آب آشامیدنی بازه زمانی 5 ساله برای تعویض این قطعات توصیه می گردد.
- در صورتیکه شیر از قسمت شفت کوتاه )سمت مخالف وزنه( نشتی داشته باشد، پیچ های سر شش گوش این درپـوش راباز و اورینگ آنرا تعویض نمایید.
- اگر شیر از قسمت شفت بلند )سمت وزنه( نشتی دارد، بعد از باز کردن و پیـاده سـازی وزنـه و اهـرم توسـط ابـزار مخصـوص، درپوش را باز کرده و اورینگها را تعویض نمایید. در صورتیکه با تعویض اورینگها نشتی برطرف نشد رینگ چهارپله را نیز بررسی نمایید و در صورت نیاز آنرا تعویض کنید.
- اورینگ نصب شده روی پروانه و الستیک ضربه گیر نیز به راحتـی قابـل تعـویض اسـت. جهـت سـهولت در نصـب اورینگ جدید میتوان از گریس سیلیکونی استفاده نمود.
